Nairobi (Wadani Online) – Go’aankii ay Kenya ku hor istaagtay furitaanka Xafiiska Wakiilka Somaliland ee Nairobi Isniintii ayaa kiciyay dood diblomaasiyadeed oo xiisad leh — balse saameyntiisu waxay aad uga baxsan tahay xadka Nairobi.
Marka hore, arrintu waxay u muuqatay mid farsamo oo kaliya. Wasaaradda Arrimaha Dibadda iyo Jaaliyadaha Dibadda ee Kenya ayaa sheegtay in xafladdii furitaanka oo loo qorsheeyay 27-ka May aanay haysan oggolaansho rasmi ah, sidaas darteedna aan la qaban karin.
“Maadaama aan munaasabadda la qorsheeyay ee 27-ka May 2025 oggolaansho rasmi ah laga haysan Wasaaraddan, isku dayga in xafiiskan loo aqoonsado xafiis diblomaasiyadeed ma laha sharciyad dowladeed oo Kenya ay aqbali karto, waana in aan la oggolaanin in ay qabsoonto,” ayaa lagu yiri warqadda Wasaaradda.
Wasaaraddu waxay mar kale ku celisay in Kenya ay si buuxda u aqoonsan tahay Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya oo ah dowladda keliya ee sharci ahaan metesha Soomaaliya, iyadoo adeegsanaysa luqad waafaqsan xeerarka diblomaasiyadeed ee caalamiga ah.
Laakiin hadalkaas diblomaasiyadeed hoostiisa waxaa laga dheehan karaa farriin ka sii qoto dheer — mid ay dad badan aaminsan yihiin inaysan quseyn oo kaliya midnimada Soomaaliya, balse si gaar ah ugu wajahan xiriirka muranka dhalinaya ee u dhexeeya Somaliland iyo Taiwan.
Sanadkii 2020, Somaliland waxay si rasmi ah u shaacisay xiriir diblomaasiyadeed oo ay la yeelatay Taiwan, taasoo si toos ah uga hor imaneysay mabda’a hal-Shiinaha ee Beijing.
Maamulkii Somaliland ee markaas talada hayay wuxuu tallaabadan u arkayay muujin geesinimo leh oo ku saleysan is-maamul doon iyo diidmo lagu muujinayo laba-wajiilenimada caalamiga ah. Taageerayaasha Somaliland waxay ku tilmaameen iskaashi hal-abuur leh oo dhex maraya laba dhinac oo si diblomaasiyadeed uga go’doonsan beesha caalamka.
Laakiin dadka dhaliila arrintan waxay u arkeen tallaabo halis ku ah Somaliland. Iyadoo ka hor timid mowqifka midaysan ee Beijing ee ku saleysan hal-Shiinaha, Somaliland waxay si cad uga hortimid mid ka mid ah quwadaha ugu saameynta badan dunida. Abaalmarinta laga filayay — gargaar horumarineed oo kooban iyo taageero diblomaasiyadeed oo xaddidan — marna ma gaarsiisnayn khatarta laga filan karo in waddamada kale ay ku diidaan la macaamilka Somaliland.
Shan sano kadib, khasaaraha arrintaasi wadatay wuxuu noqday mid muuqda. Nidaamka diblomaasiyadeed ee Shiinaha uma dulqaato wax ka leexda mabda’a hal-Shiinaha, waxaana uu leeyahay awood dhaqaale iyo mid siyaasadeed oo uu si xoog leh ugu adeegsan karo culeys saarid.
Inkasta oo Kenya ay sabab uga dhigtay arrimo hab-raac ah, falanqeeyayaal badan ayaa rumeysan in Shiinuhu si hoose u saaray cadaadis culus. Tani waxay qayb ka tahay ololaha ballaaran ee Beijing ku doonayso in lagu ciqaabo cid kasta oo sharciyeysa ama taageerta Taiwan.
Taasi micnaheedu ma aha in Somaliland aysan xaq u lahayn inay la macaamisho cid kasta oo ay dooneyso. Way leedahay. Laakiin, siyaasadda caalamiga ah xaqa keligii kuma filna. Xaaladaha awood qeybsiga, danaha quwadaha iyo xeeladaha diblomaasiyadeed ayaa inta badan ka miisaan culus mabaadi’da.
Haddaba, halkan ayay Somaliland ku wajahaysaa tijaabadii ugu adkayd ee siyaasaddeeda arrimaha dibadda: Ma suurtagal baa in mabda’a iyo maslaxadda la is waafajiyo?
Xiriirka Taiwan wuxuu siiyay Somaliland astaan mabda’ oo cad, balse faa’iidooyinkiisu waxay ahaayeen kuwo xaddidan. Aqoonsi caalami ah lama helin, maalgashiguna aad buu u yaraa. Hadda oo waddamada gobolka ay noqdeen kuwo taxaddar badan muujinaya, Somaliland waxay wajahaysaa go’doon diblomaasiyadeed, xilli isbahaysiyada caalamiga ah ay noqdeen kuwo ku dhisan dano gaar ah iyo is-dhaafsi maslaxadeed.
Tani waxay dhalinaysaa su’aal adag oo ay tahay in si dhab ah loogu fiirsado: Ma la joogaa waqtigii Somaliland dib u qiimeyn lahayd istaraatiijiyaddeeda arrimaha dibadda?
Jawaabta arrintan sahal ma aha. Ka laabashada xiriirka Taiwan waxay keeni kartaa khatar siyaasadeed oo gudaha ah iyo dhaawac ku yimaada sumcadda Somaliland ee ah in ay tahay maamul madax-bannaan oo geesinimo leh, sida ay sheegato. Si kastaba ha ahaatee, indha la’aanta saameynta juqraafiyeed iyo cawaaqibka caalamiga ah ee ka dhashay go’aankaas waxay noqon kartaa mid si la mid ah u khatar badan.
